De ideale stad in Umbria en mijn liefde voor de geschiedenis
Mijn liefde voor de geschiedenis begon al vroeg. Soms fietste mijn vader op zondag naar zijn werk en dan mocht ik mee op mijn kinderfiets. We reden over de brug met zijn klepperende planken, zwaaiden naar de wacht en waren op de Parade, het plein voor het kasteel van Breda. Hier huisde de Koninklijke Militaire Academie, hier werkte mijn vader als bibliothecaris. Het gebouw was mysterieus met halfduistere, onderaardse gangen en zes meter dikke muren.
Vlakbij was het spannende Spanjaardsgat waar soldaten van prins Maurits, helden uit de vaderlandse geschiedenis, dankzij een list Breda waren binnengedrongen. Op de gang bij de bibliotheek stonden vitrines met negentiende eeuwse uniformen, die zo klein waren dat een jongetje van zeven jaar ze goed paste. In de bibliotheek zelf stonden hoge kasten vol oude boeken en lage schappen met de National Geographic Magazine. Er hing een aangenaam zoete geur van oud papier.
De KMA met zijn bibliotheek legde de bodem onder mijn liefde voor de geschiedenis. Het beslissende moment was een lichte middag in onze doorzonwoning. Carel Brok, vriend van mijn vader en geschiedenisleraar op mijn latere middelbare school, bracht plaatjes mee van Griekse tempels: het Parthenon in Athene, Delphi, Paestum. Die oude, gehavende gebouwen maakten een diepe indruk op me. Ze waren nog mysterieuzer dan de KMA. Het liefst had ik over die oude zuilen willen aaien
Deze herinnering kwam boven toen ik vorig jaar in La Scarzuola was. Bij een voormalig franciscaans klooster heeft de Italiaanse architect Tomasso Buzzi in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw een aantal follies ontworpen. Nadat de puissant rijke Buzzi La Scarzuola had gekocht, bouwde hij hier de ideale renaissancestad, in de geest van de vijftiende eeuwse Venetiaanse schrijver Francesco Colonna. Je herkent er een Parthenon, een Vesta tempeltje en een Romaanse kerktoren, zoals er duizenden in Italië staan. Verder ontwierp Buzzi maar liefst zeven openluchttheaters, waar volgens Roos Zwager, een Nederlandse vrouw die in de buurt woont, ook voorstellingen worden gehouden.
Het was druk op La Scarzuola, en terecht want het is een geslaagd geheel. De verhoudingen kloppen, het geheel is goed in het glooiende landschap opgenomen en er zitten een paar mooie waterpartijen in. En er hangt een mysterieus waas omheen. Waarom wil je eind twintigste eeuw een ideale renaissancestad bouwen? Om je een renaissancemens, een tijdgenoot van Leonardo en Michelangelo, te voelen? Om de Italianen van nu te laten zien uit welke traditie ze stammen? Of simpel om de kans te hebben ’s avonds voor het slapen gaan even over een paar zuilen te aaien? In elk geval is een romantische inborst een vereiste.
Feit is dat meer kunstenaars assemblages van historische gebouwen maken. Een voorbeeld dicht bij huis is de sculptuur die de Nijmeegse kunstenaar Cor Litjens in 1995 ontwierp voor de Stichting Volksbelang, de toen honderd jaar bestaande, oudste woningbouwvereniging van de stad. Een rechtopstaande granieten plaat is ingeklemd tussen twee bronzen heuveltjes, met daarop in miniatuur de Eiffeltoren, het Colosseum, de Dom van Keulen en de St. Pieter. Voor een prozaïsche organisatie als een woningbouwvereniging is het een erg romantisch kunstwerk.
Terug naar mijn liefde voor de geschiedenis. Die begon heel romantisch. En dat is ze nog steeds. Ze heeft me geholpen bij de vaak saaie en taaie momenten, als ik in een archiefonderzoek deed of achter mijn computer een boek schreef.
